Józef Sowada, urodzony 17 marca 1956 roku w Gorzycach, pozostaje w pamięci jako postać niezwykle kreatywna i utalentowana. Jego życie zakończyło się 6 kwietnia 1997 roku, kiedy to zmarł w Wodzisławiu Śląskim.
Był nie tylko artystą, lecz również malarką, rysownikiem, eseistą i poetą, co czyni go osobą wszechstronną, której talenty obejmowały wiele dziedzin sztuki. Warto przyjrzeć się jego twórczości oraz wpływowi, jaki wywarł na polską scenę artystyczną.
Życie
Józef Sowada, utalentowany twórca, urodził się w malowniczych Gorzycach. Po ukończeniu Liceum Ogólnokształcącego w Wodzisławiu Śląskim, w latach 1976–1981 podjął studia na Wydziale Ceramiki i Szkła Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych we Wrocławiu.
Po zakończeniu edukacji Sowada powrócił do swojej rodzinnej wsi, gdzie rozpoczął prace nad rozwijaniem swojego unikalnego stylu malarskiego. W latach 1983–1985 nawiązał współpracę z Cepelią, a następnie, od 1986 do 1988 roku, pracował jako nauczyciel wychowania plastycznego w liceum w Wodzisławiu Śląskim.
Resztę swojego życia w pełni poświęcił twórczości artystycznej, prowadząc jednocześnie życie w odosobnieniu w Gorzycach. Zmarł w 1997 roku, a jego miejsce wiecznego spoczynku znajduje się na cmentarzu w Gorzycach. Był także członkiem ZPAP oraz współtwórcą Koła ZPAP w Rybniku.
Twórczość
Józef Sowada to artysta o niezwykle wszechstronnych zainteresowaniach. Jego twórczość obejmowała nie tylko malarstwo i rysunek, ale również tworzenie form przestrzennych. Poetka i eseista, pisał wiersze oraz kilka esejów dotyczących sztuki, które były publikowane w lokalnej prasie. W latach 1985–1997 swoje dzieła prezentował na wielu wystawach, zarówno indywidualnych, jak i zbiorowych, w Polsce oraz w Niemczech.
W 1985 roku miał miejsce istotny przełom w jego dorobku artystycznym. Postanowił wówczas wyjść poza rejestrację subiektywnych przeżyć i skoncentrować się na zapisie prawd uniwersalnych, co pozwoliło mu wypracować unikalny styl abstrakcyjnego symbolizmu. Jego prace charakteryzowały się prostymi symbolami, takimi jak koło, łuk czy trójkąt, które niosły ze sobą głębokie znaczenie. Obrazy z dojrzałego okresu twórczości często ukazywały przestrzenie kosmiczne, bezgraniczne i tajemnicze.
W swoich dziełach artysta wyrażał przekonanie, że „Moje obrazy nie są rejestracją subiektywnych doznań i emocji. Nie oznacza to, że sam proces twórczy nie dostarcza mi intensywnych przeżyć. Kiedy maluję zapominam jednak o ulotnych stronach ducha i koncentruję się na zapisie prawd uniwersalnych i niezmiennych. Staram się więc zawrzeć w warstwie symbolicznej obrazów istotne ludzkie doświadczenia, usiłowania, dążenia i mity, składające się na współczesny wizerunek człowieka. Mam też cichą nadzieję, że niektóre z moich prac dotykają tego, co ukrywa się za efektowną, choć złudną zasłoną świata rzeczy”.
Rybnicki poeta Robert Rybicki w sposób bardzo ekspresyjny opisał twórczość Sowady, zauważając, że „[…] wytworzyła się w jego obrazach atmosfera mistyki, kosmiczności pojmowanej w sensie nadprzyrodzonych sił, będących jakby cieniem gnostycyzmu. […] Jego obrazy przedstawiają na ogół kosmiczno-geometryczne światy, gdzie czasem pojawi się kształt tradycyjnie figuratywny, gdzie pełno jest zaskakujących i intrygujących środków wyrazu: np. głowy ludzkie jak dziurki od klucza przepuszczają fragmenty nieboskłonów lub inne fantastyczne krajobrazy. Bywa, że jego płótna mają kształt romboidalny, co jest dodatkową enigmą matematyczną. Na niektórych płótnach uwidoczniony jest deszcz gwiazd albo jakieś iluminacje na metalowych obręczach, które sieją grozę, brzmią jak przestroga, wróżba. […] To wszystko dzieje się w ciszy, wręcz ciszy próżni kosmicznej, która zagłusza hałas, wrzask towarzyszący wewnętrznym rozterkom duchowym.”
W dorobku artysty znajduje się wiele ważnych dzieł, w tym:
- Kula (1987),
- Przemijanie II (1987),
- Żółty kwadrat (1991),
- Zawsze nadzieja I, II, III (1993),
- Autoportret podwójny (1994),
- Wariacje na temat krzyża A, B (1995),
- Ponad miastem (1995, 1996),
- Droga Syzyfa (1996),
- Filtr – Przemiana materii (1996),
- Złota brama (1996),
- Co ja tu robię (1996),
- Od A do ZET I, II (1997).
Upamiętnienie
W lipcu 2020 roku miało miejsce znaczące wydarzenie dla mieszkańców Gorzyc. Rada Gminy Gorzyce podjęła decyzję o nadaniu imienia Józefa Sowady jednej z ulic w tej miejscowości.
Odsyłacze zewnętrzne
- https://niezlasztuka.net/o-sztuce/jozef-sowada-niestrudzony-odkrywca-metafizycznych-przestrzeni/,
- https://www.facebook.com/people/J%C3%B3zef-Sowada/100063701944562/?refid=13,
- https://www.youtube.com/watch?v=rClpUUDJen4,
- https://www.nowiny.pl/egazeta/nowiny-wodzislawskie/2019-05-07/157077-duchowosc-w-roli-glownej-wspomnienie-o-jozefie-sowadzie.html,
- https://lubimyczytac.pl/ksiazka/4944983/za-zaslona-swiata-rzeczy-o-zyciu-i-tworczosci-jozefa-sowady.
Przypisy
- Józef Sowada ma swoją ulicę • Gorzyce [online], www.nowiny.pl [dostęp 07.12.2020 r.]
- a b PetrP. Ligocký PetrP., Za zasłoną świata rzeczy. O życiu i twórczości Józefa Sowady, 2020, ISBN 978-83-949370-3-4.
- PetrP. Ligocký PetrP., Talenty i pasje – Publikacja twórczości artysty Józefa Sowady, 2019.
- nowiny.pl – portal, gazeta – Racibórz, Wodzisław, Rybnik, Agronowiny [online], www.nowiny.pl [dostęp 04.04.2020 r.]
- RobertR. Rybicki RobertR., Mistyka i intelektualizm, „Plama”, kwiecień 1998.
Oceń: Józef Sowada